Doelen moeten beïnvloedbaar zijn

Het klinkt als een behoorlijke open deur: ‘doelen moeten beïnvloedbaar zijn’. Toch overkomt het me regelmatig dat programmamanagers met doelen op tafel komen, die op het eerste oog erg aantrekkelijk lijken, maar die vanuit hun programma's feitelijk nauwelijks te realiseren zijn. Niet zelden hebben hun ambitieuze opdrachtgevers daarbij een stevige vinger in de pap gehad.

Zo ging het recent bij een gemeentelijk programma over doelen als ‘het aantal succesvol afgeronde stages door leerlingen’ en ‘het aantal kwalitatief hoogwaardige stageplekken voor leerlingen’. Voor een bestuurder misschien belangrijk, maar voor een gemeentelijke afdeling die zich – in dit geval – richt op onderwijs en arbeidsmarkt maar beperkt te beïnvloeden.

De rol van de gemeente op dit vlak is die van facilitator en makelaar tussen partijen in het veld van onderwijs en arbeidsmarkt. Doelen waaraan zij zich kan verbinden en over kan verantwoorden, hebben te maken met de mate waarin ze erin slaagt die partijen te verbinden en tot nieuwe initiatieven weet te verleiden. De gemeente zelf gaat niet over de stageplekken.

Regel nummer 1 bij programma’s is dat de doelen te beïnvloeden moeten zijn en dat de programmamanager zich moet kunnen verantwoorden over de manier waarop hij daar aan werkt. Vraag je daarom goed af: hoe ziet ons primaire proces eruit, op wie zijn onze activiteiten gericht en wat kunnen we redelijkerwijs bij die doelgroep voor elkaar krijgen?

Menno Fenger, bestuurskundige aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, schreef onlangs een mooi artikel in Binnenlands Bestuur over de beïnvloedbaarheid van menselijk gedrag. Dat raakt aan deze thematiek. Wees helder in je verwachtingen.

Natuurlijk, die ambitieuze doelen zijn veel stoerder en interessanter. Ze kunnen ook best een deel van je ambitie vormen. Maar de geoperationaliseerde doelen moeten haalbaar zijn. Anders hou je jezelf en je stakeholders voor de gek.