Programmacanvas

Het nieuwe programmacanvas is een krachtig instrument waarmee je de essenties van een programma te pakken kunt krijgen en een basis kunt leggen voor een stevige aanpak. Het programmacanvas sluit aan bij de nieuwe versie van Werken aan Programma’s, die we in mei 2024 hebben gelanceerd. Het boek Programmacanvas, waarin we het instrument verder toelichten en waarin we hulpvragen en voorbeelden delen, is in augustus 2024 verschenen.

Onder downloads kun je een korte manual en een powerpointversie van het programmacanvas vinden.

Wat is de functie van het programmacanvas?

Het programmacanvas helpt in het verkennings- en opbouwstadium om allerlei aspecten van een programma in samenhang te bespreken en te concretiseren. Het instrument faciliteert het goede gesprek tussen de betrokkenen. Waar komen we vandaan? Waar willen we heen? En hoe komen we daar? Tijdens de uitvoering van een programma kan het een nuttige rol spelen in de communicatie over een programma en bij een review. Wat was ook alweer ons plan en hoe doen we het nu eigenlijk in de praktijk? En in de afbouw van een programma helpt het te reflecteren op wat ervan terecht is gekomen in verhouding tot de oorspronkelijke ideeën over de opgave.

Waarom zou je met het programmacanvas werken?

Zorgvuldigheid in de keuze om van een bepaalde opgave een programma te maken (of juist niet) is belangrijk. Het is namelijk een krachtig vehikel, maar zeker niet voor alle uitdagingen, vraagstukken en organisaties de beste keuze. Soms is het gewoon beter om een project- of een procesaanpak te kiezen of om improviserend en experimenterend te werk te gaan om iets op te lossen.

Om een goede keuze te kunnen maken, is het zaak de opgave af te pellen en een gedeeld beeld te vormen bij de vraag: wat is de essentie van de uitdaging of het vraagstuk waar we voor staan en in hoeverre past een programmatische aanpak daarbij?

Het programmacanvas helpt bij het beantwoorden van deze vraag. Het vat een aantal belangrijke componenten samen en ondersteunt de dialoog met betrokkenen bij de opgave. Doordat die componenten in een overzichtelijke, samenhangende plaat bij elkaar zijn gebracht, wordt die dialoog ondersteund en verrijkt. Een goed ingevuld canvas vormt zo de basis voor het doordacht starten en uitvoeren van een programma, gevoed door draagvlak bij de betrokkenen.

Het canvas kan je ook goed helpen in de communicatie over het programma, in het vertellen van het programmaverhaal. Doordat je ‘gedwongen’ wordt kernachtig samen te vatten waar het in het programma over gaat, kom je snel tot de essentie. In die zin zou de ingevulde plaat ook de samenvatting in je programmaplan kunnen vormen.

Het programmacanvas sluit in onze optiek goed aan bij verschillende aanpakken voor programma’s. Of het nu om Werken aan Programma’s, Managing Successful Programmes, Programmatisch creëren of de Standard for Program Management gaat.

Hoe verhoudt het zich tot het Program Canvas uit 2016?

In 2016 ontwikkelde Björn samen met Theo van der Tak en Hans Cremers het Program Canvas, gebaseerd op de vorige versie van Werken aan Programma’s (2018). Op veel plekken en momenten hebben we met dat canvas gewerkt. Ons denken over programma’s verandert echter en daarmee ook de functie en inhoud van hulpmiddelen. Tegelijkertijd met het schrijven aan een nieuwe versie van Werken aan Programma’s gingen we experimenteren met andere versies van een canvas waarbij we nieuwe gedachten en ervaringen met het Program Canvas een plek gaven. Daarmee zijn nu twee canvassen voor programma’s. De tijd zal leren of onze vernieuwing aanslaat.

En zo zijn er nog meer nuttige canvassen

Het werken met canvassen is niet nieuw en sluit aan op een breed gedeelde behoefte aan overzichtelijke visualisaties waarin je samen de essenties van iets kunt weergeven. Bekend bij velen is het Business Model Canvas (2010). Daarmee begon het naar ons idee allemaal. Later volgden onder meer het Program Canvas (2016), het Project Canvas (2016) het Canvas Omgevingsmanagement (2017), het VeranderCanvas (2018), het Procescanvas (2020) en het StrategieCanvas (2021). Het is een mooie serie instrumenten geworden die allemaal hun eigen functie hebben in organisaties en opgaven.

Feedback en respect voor copyright

We zouden het zeer waarderen als je bij gebruik het copyright respecteert en ons na gebruik voorziet van je feedback. Het zou helemaal top zijn als je ons je uitwerking, al dan niet geanonimiseerd, toestuurt, zodat wij een beeld krijgen van hoe ermee gewerkt wordt en we eventueel suggesties voor verbetering kunnen doen. Op basis hiervan kunnen we ook verbeteringen in het canvas en de ondersteunende middelen blijven aanbrengen. Dank vast daarvoor!

Meer informatie en ondersteuning?

Voor meer informatie over het programmacanvas of voor ondersteuning (begeleiding, training, coaching) bij het gebruik van het canvas, neem vooral contact met ons op!