Vandaag had ik een mooi geval van ‘Abilene in programmaland’: iets nastreven waar eigenlijk niemand echt achter blijkt te staan. Beware!

De ketenconferentie

Wat was er aan de hand? In een programma dat gericht is op het verbeteren van de ketensamenwerking tussen verschillende uitvoeringsorganisaties van de overheid was opgenomen dat er een ‘ketenconferentie’ zou worden gehouden: een bijeenkomst voor medewerkers om het bewustzijn over het belang van ketensamenwerking te vergroten.

Die bijeenkomst stond al een tijdje in het plan, zonder dat iemand daar kritische vragen over had gesteld. Hij stond er gewoon. Toen één van de deelnemers aan de vergadering met het programmateam begon tegen te sputteren over de timing ervan bleek gaandeweg dat eigenlijk niemand meer wist hoe die conferentie in het plan was gekomen.

Intussen was het echter wel een heel ding geworden. Er werden voorbereidingen getroffen, allerlei mensen werden ingeschakeld, planningen van andere bijeenkomsten werden omgegooid, etc. En dat terwijl er eigenlijk veel belangrijkere zaken aan de orde waren in de organisatie. Niemand bleek trek te hebben in die conferentie, laat staan er tijd voor te willen maken.

De Abilene-paradox

Zoiets gaat ook wel door onder de naam Abilene-paradox: een paradox waarbij een groep samen een besluit neemt dat tegenovergesteld is aan de voorkeuren van elk van de individuen, bijvoorbeeld omdat iedereen ten onrechte van mening is dat de eigen voorkeur in strijd is met de voorkeur van de groep en daarom geen bezwaar maakt. Het is een vorm van groepsdenken, begin jaren zeventig beschreven door management auteur Jerry B. Harvey in zijn artikel The Abilene Paradox and other Meditations on Management.

Abilene heeft zijn oorsprong in dit verhaaltje:
“Dr. Harvey brengt op een hete namiddag in juni met zijn vrouw een bezoek aan zijn schoonouders in Coleman, Texas. Tijdens een spelletje domino besluiten ze met zijn vieren om in de auto (waarvan de airco stuk was) te stappen en verderop in Abilene te gaan eten. Weer thuis aangekomen, komen ze er achter dat eigenlijk niemand het uitstapje had willen maken, maar dat iedereen met het voorstel instemde omdat eenieder dacht dat de rest van de groep het een goed idee zou vinden. Het resultaat van dit groepsbesluit was dan ook een ellendige middag, gevolgd door een avond vol van over en weer verwijten.”

Het fenomeen is, aldus Wikipedia, te verklaren door sociaal-psychologische theorieën van sociale overeenstemming, die bevestigen dat mensen meestal niet handelen in strijd met de trend binnen de groep. Sociale belemmeringen kunnen personen ontmoedigen zich openlijk te uiten of hun verlangens na te streven. Die ketenconferentie is daarvan geen uniek voorbeeld! 

Abilene in jouw programma?

Ga eens na welke keuzes er in jouw programma zitten die het gevolg zijn van groepsdenken en van Abilene in het bijzonder. De oplossing ervoor ligt bijvoorbeeld in het vergroten van de ruimte voor kritische vragen, voor open communicatie en feedback, en in échte betrokkenheid bij het programma. Stel zo nu en dan eens ieder teamlid afzonderlijk de vraag of hij of akkoord is met een keuze, vraag door en breng ook de consequenties van de keuzes in beeld.