Eigenaarschap is een begrip dat mij al langer fascineert, maar dat altijd wat glibberig en ongrijpbaar is gebleven. Samen met Carlijn Nelis en Manon Ruijters ging ik daarom op zoek naar wat onderzoek erover te vertellen heeft, met name over psychologisch eigenaarschap. Daar hebben we empirisch onderzoek aan gekoppeld. Op basis daarvan hebben we een model ontwikkeld dat houvast biedt bij vraagstukken waarin (het ontwikkelen van) een gevoel van eigenaarschap een rol speelt.

In dit artikel werken we het model verder uit, delen we onze inzichten, voorzien van suggesties voor toepassing in de praktijk, zodat eigenaarschap in organisaties – waaronder tijdelijke organisaties als programma’ – meer handen en voeten krijgt en de onderliggende dynamiek doorgrond kan worden. Het model bestaat uit drie lagen: kern bepalen, voorwaarden scheppen en beweging creëren. Op die lagen hebben we vervolgens negen elementen onderscheiden die helpen om eigenaarschap vorm te geven.

Samenvattend kun je het model als volgt lezen:

• Eigenaarschap start bij hetgeen waarvoor dat wordt gevraagd (een bepaalde opgave, onderwerp, thema, doel, etc) en de mate waarin dat je raakt in wie je wil zijn en wat je in de wereld wil zetten (zelf-realisatie). En uiteindelijk wil je er ook iets mee bereiken voor jezelf: het waartoe (je eigen doel, ambitie, persoonlijke belang, etc). Voor ons vormt dit het hart van psychologisch eigenaarschap en daarom hebben we deze laag in het midden geplaatst: kern bepalen.
• Vervolgens zijn er drie condities nodig om gevoelens van eigenaarschap te ontwikkelen. Het gaat dan om gevoel van competentie: om eigenaarschap te voelen heb je bepaalde kwaliteiten nodig, je moet de opgave bijvoorbeeld kunnen realiseren. Daarnaast helpt het gevoel erbij te horen in het vergroten van iemands psychologisch eigenaarschap: je voelt je onderdeel van een groep en staat er niet alleen voor. En het is belangrijk om over voldoende handelings- en beslissingsruimte te beschikken; je mag er iets mee doen, zelf keuzes maken (autonomie). We noemen dit de laag van voorwaarden scheppen.
• Van hieruit kan er beweging ontstaan. Als je ergens eigenaarschap over voelt, dan uit zich dat in de mate waarin je daar ook daadwerkelijk verantwoordelijkheid voor neemt. Wanneer je eigenaarschap ervaart, rechtvaardig en verdedig je je overtuigingen, gevoelens en handelingen naar anderen, en roep je anderen ook ter verantwoording. En je bakent dan ook je territorium af, in relatie tot en in afstemming met anderen; je maakt zichtbaar wat van jou is, je eigent je iets toe en gaat ervoor staan. Deze derde laag in het model noemen we beweging creëren.

We werken dit verder uit in het artikel, dat onderdeel uitmaakte van het maartnummer 2022 van het Tijdschrift voor Management en Organisatie (M&O). Je kunt het artikel hier downloaden. Het artikel werd in juli 2022 ook in het Engels gepubliceerd in PM World Journal: Ownership in (temporary) organizations unraveled.