Boek Werken aan Programma’s
Werken aan Programma’s (2024) is hét handboek voor de programmamanager. Voor alle professionals die de aanpak van programma’s naar een hoger plan willen tillen, die een stap willen maken in hun ontwikkeling in het vak en hun organisatie daarin willen meenemen. Het boek beschrijft een heldere, integrale visie op programmamanagement met veel praktische handvatten die je helpen om een programma te realiseren.
Programmamanagement is een bijzondere manier van samenwerken en veranderen die goed past bij een tijd van ingewikkelde en grote opgaven. Denk aan de energietransitie, het verhogen van de leefbaarheid in wijken of de toekomstbestendigheid van de zorg.
In dit boek beschrijven we hoe je met programma’s doelgericht en samenhangend aan dergelijke opgaven kunt werken. We gaan in op de vraag wat een programma is, wanneer en waarom je voor de werkvorm programma kunt kiezen, hoe je een programma inhoudelijk vorm geeft en hoe de programmaorganisatie eruitziet. Ook onderwerpen als sturing, besluitvorming, samenwerking en leiderschap komen aan de orde.
Auteurs: Björn Prevaas en Niels van Loon
Werken aan Programma’s bestaat uit acht thema’s
In Werken aan Programma’s onderscheiden we acht thema’s. Elk thema lichten we toe vanuit verschillende invalshoeken en we geven praktische handvatten en instrumenten om ermee te werken.
De thema’s van Werken aan Programma’s met daarbinnen de levensloop van een programma
- Kiezen. Waarom en wanneer zou je kiezen voor de programma-aanpak? Bij dit thema gaat het om het maken van een keuze tussen veranderopgaven in een organisatie en om de keuze van een opgave een programma te maken. Bij welk soort opgave zet je als organisatie welke manier van werken in?
- Vormgeven. Wat wil je bereiken met het programma en hoe ga je dat voor elkaar krijgen? Dit thema draait om het in beeld brengen van de inhoud van de opgave: de visie, doelen, baten, strategie, vermogens, inspanningen en middelen. Hoe kom je tot een samenhangende, doelgerichte aanpak?
- Organiseren. Wie gaan het programma voor elkaar krijgen, in welke rol en welke organisatievorm? Bij dit thema kijken we welke rollen er zijn te spelen in een programma, hoe je die verdeelt en hoe je de verhouding tussen de programmaorganisatie en de staande organisatie(s) goed kunt vormgeven.
- Sturen. Hoe staat het programma ervoor en wat vraagt bijsturing? Bij het thema sturen staan de activiteiten centraal die zijn gericht op plannen van het programma, de stand van zaken in beeld brengen, vergelijken met het plan en daaraan betekenis geven, bijsturingsmaatregelen nemen en rapporteren.
- Beslissen. Welke beslissingen moeten we nemen en hoe doen we dat goed? Er zijn veel momenten waarop je beslissingen moet nemen, op allerlei niveaus en over allerlei kwesties. Dit thema is gericht op het vormgeven, sturen en handhaven van de besluitvorming in en over een programma.
- Samenwerken. Hoe werken we met elkaar samen in en aan de opgave? Programma’s floreren bij goede relaties en communicatie tussen mensen en dat is niet iets wat vanzelf ontstaat. Zeker niet als in het programma meerdere organisaties samenwerken. Bij dit thema kijken we naar dat samenspel.
- Leiden. Hoe vul je het leiderschap in het programma in? Dit thema is het meest persoonlijke. Het gaat over je leiderschap als programmamanager, maar ook over dat van anderen, zoals de programma-eigenaar, bateneigenaar en inspanningsleider. Hoe geef je daaraan met elkaar goed invulling?
- Ontwikkelen. Hoe worden we steeds beter in de programma-aanpak? Dit thema is enerzijds gericht op het steeds beter worden in het doen van een specifiek programma. Anderzijds gaat het om de vraag wat de organisatie moet doen om te groeien in het werken aan en met programma’s.
Geheel herziene editie en voorgangers
Werken aan Programma’s is begonnen als een herziene editie van Programmamanagement; Sturen op samenhang van Gert Wijnen en Theo van der Tak (2006). Het allereerste boek van Gert over programmamanagement was Programmamanagement, Doelgerichte aanpak van complexe vraagstukken (1994). In 2002 schreef hij met met Theo de eerste versie van Programmamanagement; Sturen op samenhang. In 2006 verscheen een herziene editie.
Sinds de eerste fundamenten voor het vak werden gelegd, werken steeds meer organisaties met programma’s en zijn er allerlei initiatieven ontstaan om het vak te ontwikkelen. Zelf hebben we ook veel nieuwe inzichten opgedaan, vooral in opdrachten bij onze klanten. Dit alles is aanleiding geweest tot het opfrissen en vernieuwen van het gedachtegoed.
In 2014 hebben Björn Prevaas en Theo van der Tak de eerste hoofdstukken van Werken aan Programma’s gelanceerd en op deze website geplaatst. In de loop van 2014 en 2015 zijn daar andere hoofdstukken aan toegevoegd. In augustus 2016 zijn de eerste zes hoofdstukken van het boek grondig herzien en ook in 2018 zijn aanpassingen gemaakt. Björn Prevaas was sindsdien de hoofdauteur. Het toen ontwikkelde materiaal was tot mei 2024 vrij te downloaden.
Door de release van de nieuwe editie van Werken aan Programma’s als hardcopyboek in 2024 is dat materiaal verwijderd en deels vervangen aanvullende artikelen op het boek. Wederom te vinden bij de downloads. Sinds 2024 zijn wij, Björn en Niels, de auteurs.
Wij zijn onder meer Theo van der Tak Gert Wijnen bijzonder dankbaar voor hun bijdrage aan de fundamenten van het gedachtegoed en het mogen doorontwikkelen daarvan. Ook de reviewers van ons boek zijn we dankbaar voor hun waardevolle verbetersuggesties. Voor de ideeën en bijdragen die wij van anderen hebben gekregen, zijn wij hen zeer erkentelijk.