Deze week kwam het weer voorbij: het idee om een organisatie 'te kantelen naar programma's'. Een fenomeen dat laat zien dat we nog een wereld te winnen hebben in het zuiver en zorgvuldig gebruik van het concept programmamanagement, vooral binnen de publieke sector. 

Met enige regelmaat kom ik het tegen, organisaties die hun organisatiestructuur willen kantelen naar programma’s. Sowieso vind ik het woord 'kantelen' al verschrikkelijk, maar in combinatie met het woord programma's wordt het alleen nog maar erger. Natuurlijk, de achterliggende wensen zijn goed te begrijpen: minder verkokering, betere samenwerking tussen disciplines, meer doelgericht op specifieke thema's. En ja, dat zijn aspecten waar het bij programma's ook over gaat, dus de link is snel gelegd.

Wat vaak met zo'n kanteling wordt bedoeld, is dat afdelingen worden opgeheven en programma's in het leven worden geroepen die daarvoor in de plaats komen. Mensen werken dan niet meer bij de afdeling Ruimtelijke Ordening en de afdeling Wijkzaken, maar bijvoorbeeld voor het programma Leefbaarheid of het programma Bereikbaarheid. In de praktijk betekent het vooral dat de afdelingsbordjes van de muur geschroefd worden en er nieuwe bordjes met programma's voor de in plaats komen. Niks nieuws dus.

Al eerder (in het hoofdstuk Kiezen) lieten we ons daar kritisch over uit. Omdat het fenomeen de neiging heeft zich te gedragen als een boomerang, willen we het op deze plek nog een keer onder de aandacht brengen. Het lost niet de kern van de problematiek op. Bovendien zorgt het ervoor dat er onnodig veel spraakverwarring blijft bestaan over de bedoeling en insteek achter programma’s en programmamanagement, namelijk tijdelijk (!) een impuls geven aan het nastreven van doelen die op andere manieren onvoldoende dichterbij komen. 

Een hoge mate van 'oude wijn in nieuwe zakken' dus. Laten we vooral teruggaan naar de ambitie achter de kanteling en van daaruit opnieuw beginnen te redeneren over een verstandige oplossing. Programma's kunnen dan mogelijk behulpzaam zijn, maar niet als nieuwe organisatiestructuur.