Ik kom ze regelmatig tegen, programma's die als (een van de) doel(en) hebben om de samenwerking tussen afdelingen of organisaties te versterken. Vanochtend ook weer toen het ging om een programma waarin verschillende gemeenten samenwerken op het gebied van regionale werkloosheid. Hoofddoelstelling, zo stond in het programmaplan te lezen, was 'effectieve samenwerking binnen de arbeidsmarktregio'. 

Versterking van de samenwerking kan volgens mij nooit het doel van een programma zijn. Het is hoogstens een middel op weg naar bepaalde inhoudelijke doelstellingen van de samenwerkende organisaties. Je kiest er bijvoorbeeld voor, omdat je samen meer of andere dingen kunt bereiken dan alleen, zoals minder werkloosheid in de regio. Samenwerking kan voorkomen dat je het probleem van de ene gemeente naar de ander verschuift en ervoor zorgen dat je effectief gebruikmaakt van elkaars kracht en onderscheidend vermogen. 

Toen ik het aan de orde bracht, reageerde iedereen zeer verbaast: 'natuurlijk, samenwerking is alleen maar een middel, geen doel op zich!' Gelukkig maar! Maar toch interessant dat het blijkbaar wel in het programmaplan terecht kon komen en niemand, inclusief de opdrachtgever, zich er eerder druk over had gemaakt. Het doet de vraag rijzen hoe stevig de betrokkenen aan de fundamenten van het plan hebben gerammeld.

Hoe dan ook, wat misschien nog wel belangrijker was, was dat de groep constateerde dat ze enthousiast onderweg waren gegaan een tijd geleden en dat de energie daarna was weggezakt. 'De urgentie is wat weggevallen en ja, dan hebben allemaal nog genoeg andere dingen te doen.' Toen we wat verder gingen kijken naar wat ze aan het doen waren, viel me op dat ze vooral heel druk waren met het maken van allerlei mooie spullen. Maar waartoe en voor wie ze dat allemaal deden, was eigenlijk niet duidelijk.

Het ontbrak aan goed geformuleerde doelen en baten met daaraan gekoppelde eigenaren: mensen die die doelen en baten als een voordeel zien om na te streven ten opzichte van de huidige situatie. Mensen die om die reden vragen om ondersteuning door middel van een programma. Tsja, dan kun je produceren en doen wat je wil, maar dan zal het probleem van ontbrekende urgentie blijven. Want wat is er dan eigenlijk urgent?

Het zijn van die inkoppers, maar toch goed om je zo nu en dan te realiseren: wat streven we nu echt na, waarom is dat belangrijk en urgent, wie is 'we' eigenlijk en wat is daarbij dan de bijdrage van het programma? Het voorkomt dat we met z'n allen lekker gaan hollen, maar waarheen eigenlijk…?