Leidinggeven

Het zevende thema binnen Werken aan Programma's is dat van Leidinggeven. Hierbij gaat het specifiek om de rol van de programmamanager als leider. De manier waarop die rol wordt ingevuld kan sterk verschillen tussen programma’s en zelfs tijdens de uitvoering van een programma andere vormen aannemen. Bij dit thema gaat het bijvoorbeeld om de keuze voor een passende stijl en de invulling van de eigen rol als programmamanager, in verhouding tot de andere betrokkenen, en om het omgaan met thema's als macht, eigenaarschap en vertrouwen.

 

Niet één beste vorm van leiderschap

Er is niet één beste stijl van leidinggeven of één beste vorm van leiderschap voor een programma. Elke stijl en vorm heeft voor- en nadelen. De keuze is onder meer afhankelijk van de opgave, de mensen waarmee en de organisatie waarbinnen het programma plaatsvindt. Kiezen van een bepaalde vorm van leiderschap klinkt ook makkelijker dan het is. Voor een belangrijk deel voert dit terug op onderliggende overtuigingen en waarden. De manier van invullen van je leiderschapsrol bepaalt in belangrijke mate wel de effectiviteit van jou als programmamanager.

 

Leiderschap van de programmamanager

Gezien de cruciale rol van de programmamanager en zijn leiderschap in het realiseren van een programma hebben Jo Bos, Helmuth Stoop en ik over dit thema een apart boek geschreven: Leiderschap van de programmamanager. Hoe jij het verschil maakt in doelgerichte opgaven (2018). Dit thema is dus niet apart uitgewerkt in Werken aan Programma's (al besteed ik er in het hoofdstuk over Organiseren wel enige aandacht aan).

In dit boek hebben we 14 thema’s uitgewerkt die het fundament vormen onder het leiderschap van een programmamanager, zoals het bouwen aan vertrouwen en het omgaan met macht. Per thema hebben we theorie en praktische handvatten opgenomen. Daarmee willen we je aanzetten tot gerichte reflectie op je eigen rolopvatting en rolinvulling. We hopen dat je met dit boek je leiderschap als programmamanager verder zult ontwikkelen.

 

 

Op Managementsite heeft Dirk-Jan de Bruijn een mooie recensie geschreven over het boek. Een fragment: '…toen ik eenmaal was begonnen, kon ik niet meer stoppen, die bijna 400 (!) pagina’s in één ruk uitgelezen. En ik moet zeggen: petje af heren Prevaas, Bos en Stoop. Want is weet uit eigen ervaring wat het is om een boek te schrijven – als je 80% van de tekstblokken hebt, is pas 20% van het werk verricht! Een uitgebreid naslagwerk waarin maar liefst veertien (jawel!) thema’s keurig zijn uitgewerkt en beschreven. Niet alleen voorzien van de laatste state of the art qua literatuur, maar ook steeds met uitstapjes naar daar waar het allemaal gebeurt: de praktijk (naar analogie van de grote Caesar: ‘de praktijk is dé leermeester van alle dingen’). En met een reeks van reflectievragen je aanzetten tot nadenken. Want een goed leerboek geeft niet alleen antwoorden, het stelt ook de juiste vragen. En verleid je tot bespiegelingen. Of tot mijmeringen over je eigen effectiviteit. Van die dingen.'

Ook Henny Portman schreef op zijn blog een mooie review. Zijn conclusie: 'Een standaardwerk voor de programmamanager en te hanteren naast de meer technische beschrijving van een programmamanagement methode en uiteindelijk veel waardevoller voor de programmamanager. Het is, zoals gezegd, een dikke pil van 400 bladzijden maar het boek is goed opgemaakt en leest vlot weg. Is het compleet? Moeilijk te beantwoorden maar binnen de clustering van 14 thema’s krijgen we een schat aan theoretische kaders, methoden, instrumenten, tabellen, technieken, werkvormen en testen om daarmee wel een heel compleet plaatje van jezelf en je programma neer te zetten. Uiteindelijk heb ik, na lang zoeken, nog een kleinigheid gevonden. Wellicht had binnen het thema integriteit een verwijzing naar de Codes of Ethics and Professional Conduct van zowel PMI als IPMA op zijn plaats geweest (iets voor het PGM Open Netwerk?). Voor mijzelf daarnaast ook een mooie aanleiding om bij mijn meer op de technische competenties gerichte MSP-trainingen aandacht aan het leiderschap van de programmamanager te besteden. De 14 thema’s zijn een mooie bron voor verdiepende discussies met de cursisten! Kortom een must voor de programmamanager!'

 

17 portretten van programmamanagers

In 2016 en 2017 hebben Jo Bos, Helmuth Stoop en ik mooie portretten gemaakt van 17 programmamanagers. We hebben daarvoor programmamanagers geïnterviewd, verschillend in leeftijd, generatie, rolinvulling, m/v, overheid en bedrijfsleven, soort programma). Die portretten, aangevuld met een aantal filmpjes, vind je hieronder. Stuk voor stuk kwetsbare verhalen met veel lessen. In onze interviews zijn we dicht op de huid van de programmamanagers gekropen en hebben we hun professionele blikken en persoonlijke verhalen gevangen. Als je de portretten leest, stel je dan eens de vraag: wat is mijn verhaal als programmamanager? Hoe vul ik mijn leiderschap in? Welke vragen kom ik dan tegen en hoe ga ik daarmee om? 

De leiderschap van de programmamanager stond centraal als thema tijdens het PGM Open 2017 (2 februari 2017). 

Hans van Leeuwen

Hans van Leeuwen 

“Ik geloof in andere mensen helpen, ben dienstbaar. In die zin voel me meer een regisseur, een dirigent.” – Hans van Leeuwen, programmamanager Dirigentem

Lees meer

Bertwin van Rooijen

Bertwin van Rooijen

“Zien en herkennen waar mensen gelukkig, maar ook ongelukkig van worden, daar zit de energie.” – Bertwin van Rooijen, programmamanager Via Breda

Lees meer

Mariken van der Lubben

Mariken van der Lubben

“Soft skills zijn belangrijk bij informeel leidinggeven, waar het in een programma vaak om gaat.” – Mariken van der Lubben, programmamanager Antibioticaresistentie, RIVM

Lees meer

Dirk-Jan de Bruijn

Dirk-Jan de Bruijn

“We doen het voor een veiliger, schoner en duurzamer Nederland. Geen enkele partij kan dat alleen, je moet het écht samen doen.” – Dirk-Jan de Bruijn, programmamanager Truck Platooning Challenge

Lees meer

Elisabeth Minnemann

Elisabeth Minnemann

“Je kunt de waarheid als een natte washand gooien of als een warme handdoek omslaan.” – Elisabeth Minnemann, programmamanager Internationale Stad, Den Haag

Lees meer

Frederik Jansen

Frederik Jansen

“Om mensen op alle posities te beïnvloeden, moet je aansluiten bij de werkelijkheid van de ander.” – Frederik Jansen, programmamanager Twente Safety & Security

Lees meer

Jeroen Fukken

Jeroen Fukken

“Creëer het moment om samen door de hoepel te springen” – Jeroen Fukken, programmadirecteur Beter en Meer, NS & ProRail

Lees meer

Niels van Loon

Niels van Loon

“Als mens is iedereen gelijk, maar je hebt allemaal een andere rol.” – Niels van Loon, programmamanager Pallas programma bij Vitens, Novaim

Lees meer

Marijke Andeweg

Marijke Andeweg

“Door vertrouwen en ruimte krijg je vleugels” – Marijke Andeweg, programmamanager gemeente Amsterdam

Lees meer

Marieke Stam

Marieke Stam

“Voor mij is wezenlijk: de overheid nog meer legitimiteit geven om te doen wat ze moet doen.” – Marieke Stam, programmadirecteur Taskforce Werkgelegenheid, Den Haag

Lees meer

Caspar Hermans

Caspar Hermans

“Op het donkerste moment besloot ik: het gaat me gewoon niet gebeuren dat het niet lukt, ik heb hier ‘ja’ tegen gezegd.” – Caspar Hermans, programmadirecteur Taskforce Brabant Zeeland

Lees meer

Roeland Hillen

Roeland Hillen

“Bij alles wat je doet, moet je betrouwbaar willen zijn.” – Roeland Hillen, programmadirecteur Hoogwaterbeschermingsprogramma

Lees meer

Marjon Bachra

Marjon Bachra

“Je moet de moed hebben om bepaalde beslissingen te nemen, zonder dat je weet wat het resultaat is.” – Marjon Bachra, programmamanager Jongeren Op Gezond Gewicht

Lees meer

Fokke Aukema

Fokke Aukema

“Als het stormt, moet de kapitein aan dek zijn” – Fokke Aukema, programmamanager Deeltijdonderwijs, Hogeschool Arnhem en Nijmegen

Lees meer

Peter Coesmans

Peter Coesmans

“We creëren een waarheid met z’n tweeën. Komt er een derde bij, dan verandert ook de waarheid.” – Peter Coesmans, programmamanager Automated Sequence Execution, ASML

Lees meer

Fons Meijer

Fons Meijer

“Als ik hoor ‘ik ben ermee bezig’, dan voel ik nattigheid.” – Fons Meijer, programmadirecteur Spoorzone Tilburg

Lees meer

Han Nichting

Han Nichting

“Ik wil geen storyteller zijn die dé waarheid vertelt. Ik wil iets vertellen waar anderen hun waarheid uit kunnen halen” – Han Nichting, vm programmamanager fusie ministerie IenM

Lees meer

 

 

We hebben ook enkele filmpjes opgenomen van de programmamanagers, waarin ze stukjes van hun verhaal vertellen:

 

Marieke Stam

Frederik Jansen

 

Marjon Bachra

 

Caspar Hermans

 

Wil je meer lezen over het leidinggeven aan programma's, dan bieden onder meer deze boeken interessant materiaal:

Daarnaast kun je ook eens je licht opsteken bij de Individual Competence Baseline (ICB4) van IPMA, de internationale vakvereniging van project-, portfolio- en programmamanagers. 

Heb je andere leestips? Laat het ons weten!